«Իմաստ չունի քննարկել իշխանության հայտարարությունները կամ որևէ ակնկալիք ունենալ իշխանությունից». «Փաստ»
«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Հարցազրույց «Վերածնվող Հայաստան» կուսակցության նախագահ Վահե Հակոբյանի հետ։
- Պարո՛ն Հակոբյան, Արցախը շարունակում է շրջափակման մեջ մնալ, և առնվազն այս պահի դրությամբ իրավիճակի փոփոխության ուղղությամբ հստակ քայլեր տեսանելի չեն: Արդյո՞ք բավարար եք համարում միջազգային հանրության, Հայաստանի և Արցախի ջանքերը՝ Ադրբեջանի վրա ճնշում գործադրելու և շրջափակմանը վերջ դնելու ուղղությամբ:
- Հարցի պատասխանն առկա է հենց հարցի մեջ՝ քանի դեռ շրջափակումը շարունակվում է, այն հաղթահարելու ուղղությամբ գործադրված և գործադրվող ջանքերը բավարար համարվել չեն կարող: Այս ընթացքում «Վերածնվող Հայաստան» կուսակցությունը երկու հայտարարություն է տարածել Լաչինի միջանցքի փակման հետ կապված, որոնցից մեկը՝ հենց առաջին օրը՝ դեկտեմբերի 12-ին: Դրանց միջոցով մենք մեր ուղերձներն ու կոչերն ենք հղել թե՛ միջազգային հանրությանը, թե՛ Հայաստանում, Արցախում ու Սփյուռքում ապրող մեր ազգակիցներին: Բացի այդ, այս ընթացքում թե՛ ես, թե՛ կուսակցության անդամները բազմիցս հանրային խոսքով ենք հանդես եկել և փորձել ենք ներկայացնել իրավիճակի ու հնարավոր անելիքների մեր տեսլականը:
Ակնհայտ է, որ Հայաստանի գործող իշխանության հետ հույսեր կապել այս իրավիճակում որևէ իմաստ չունի: Նրանք ավելի շատ գործողությունների իմիտացիա են անում ու ավելի խորն են ներքաշվում աշխարհաքաղաքական խաղի մեջ՝ մեծացնելով առկա վտանգները: Հետևաբար, իմաստ չունի քննարկել իշխանության հայտարարությունները կամ որևէ ակնկալիք ունենալ իշխանությունից: Այսօր պետք է հասկանանք՝ ինչ ռեսուրսներ կան, որոնք կարելի է համախմբել ու փորձել լուծումներ գտնել ստեղծված իրավիճակում:
- Իսկ որո՞նք են այդ ռեսուրսները, ի՞նչ հնարավոր քայլեր եք տեսնում:
- Առաջին հերթին պետք է օգտագործվի այս իրավիճակն Արցախի սուբյեկտայնությունը վերականգնելու, աշխարհի համար Արցախի ձայնը լսելի դարձնելու, Արցախին՝ իր անունից, իր դեմքով խոսելու, ներկայանալու հնարավորություն ստեղծելու համար: Բոլորս և՛ Արցախում, և՛ Հայաստանում, և՛ Սփյուռքում դրան պետք է ծառայեցնենք մեր կապերն ու ռեսուրսները, բոլոր օբյեկտիվ ու սուբյեկտիվ խոչընդոտները պետք է հաղթահարվեն: Պետք է համախմբվի նաև մտավոր կապիտալը, բոլոր առաջարկները, բոլոր գաղափարները պետք է հավաքագրվեն, և փորձ արվի դրանք կյանքի կոչել՝ անկախ արդյունավետության աստիճանից: Նույնիսկ նվազագույն արդյունքն այսօր կարևոր է: Ինչ վերաբերում է աշխատանքի ուղղություններին, ապա դրանք շատ են, ու դրանց մասին առիթ ունեցել ենք խոսելու:
Առաջինը՝ գլոբալ միջազգային հանրությունն է: Այս իրավիճակը, Ադրբեջանի այս քաղաքականությունն ու հռետորաբանությունը պետք է մեկընդմիշտ օրակարգից ու դիսկուրսից դուրս մղեն Արցախյան հակամարտության կարգավորման բոլոր այն սցենարները, որոնք դիտարկում էին Արցախի ապագան Ադրբեջանի կազմում: Մեկընդմիշտ պետք է ամրագրվի, որ Արցախը չունի ապագա Ադրբեջանի կազմում, կարգավորման հիմքում պետք է լինի «անջատում հանուն փրկության» բանաձևը: Հնարավորություններ է ստեղծում նաև փաստը, որ Արցախի ԱԳ նախարարը գտնվում է Երևանում և ունի տեղաշարժի ազատություն, ինչն էլ պետք է լայնորեն օգտագործել՝ «անջատում հանուն փրկության» բանաձևն ու Ադրբեջանին բանակցային սեղան վերադարձնելու անհրաժեշտության հարցն առաջ մղելու համար: Պետք է ողջ առկա ռեսուրսը, Հայաստանի, Արցախի, Սփյուռքի բոլոր կապերը ներդնել, որ Արցախի արտգործնախարարի համար պատշաճ միջազգային այցեր կազմակերպվեն, նրա համար պատշաճ ընդունելություն ապահովվի մի շարք, այդ թվում՝ ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահ և բարեկամ երկրներում, ինչն էլ հնարավորություն կտա «միս ու արյուն տալ» վերը նշված օրակարգին:
Միջազգային դերակատարները, հատկապես՝ ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահող երկրները, պետք է կոչերից անցնեն Արցախի ճանաչման ուղղությամբ հստակ քայլերի կամ առնվազն այս ուղղությամբ ակտիվ քննարկումներ տանեն, որպեսզի Ադրբեջանը հասկանա, որ շրջափակումը կարող է իր համար ծանր ու անդառնալի հետևանքներ ունենալ: Բայց հիմնական ու հրատապ աշխատանքի առաջնային ուղղությունն, իհարկե, Ռուսաստանի Դաշնությունն է: Նոյեմբերի 10-ի համատեղ հայտարարությունը կոպտորեն խախտվում է, իսկ ՌԴ-ն դրա երաշխավորն է, Լաչինի միջանցքով անվտանգ երթևեկություն ապահովողը, ինչն, այսօր, փաստացի, չի արվում: ՌԴ-ն անվտանգային ու ռազմաքաղաքական պարտավորություններ ունի նաև Հայաստանի Հանրապետության նկատմամբ, և կարիք կա այսօր ի լուր աշխարհի ու Ադրբեջանի ևս մեկ անգամ վերահաստատել դրանք: Բնականաբար, հստակ քայլեր պետք է ձեռնարկվեն նաև խաղաղապահ առաքելության, դրա գործունեության ժամկետի, լիազորությունների հետ կապված՝ առիթ ունեցել եմ այդ մասին խոսելու:
Ռուսական խաղաղապահ առաքելությունն Արցախի բնակչության անվտանգության միակ միջազգային երաշխավորն է, իսկ այսօրվա իրավիճակը ցույց է տալիս, որ այդ անվտանգությանը լրջագույն վտանգներ են սպառնում: Հետևաբար, պետք է ամրագրվի, որ նոյեմբերի 10-ի հայտարարության դրույթը, որը հնարավորություն է տալիս Ադրբեջանին 5 տարին լրանալուն պես առաքելության դուրս բերման հարց բարձրացնել, կորցրել է իր ակտուալությունը, և առաքելությունն անժամկետ է դառնում՝ մինչև առկա վտանգներն իսկապես վերանան: Ակնհայտ է նաև, որ խաղաղապահ առաքելությունն իր այսօրվա ծավալով ու ռեսուրսներով չի կարողանում լիարժեք կատարել իր առջև դրված խնդիրները, ուստի պետք է մեծացվի դրա թե՛ մարդկային, թե՛ ռազմական պոտենցիալը: Անհրաժեշտ է օպերատիվ և ուղիղ կապ գործի Արցախի և ՌԴ պետական ինստիտուտների միջև, որը թույլ կտա արագ արձագանքել արտակարգ իրավիճակներին: Խոսել ենք նաև Հայաստանի ու Արցախի միջև օդային կայուն հաղորդակցություն հաստատելու կարևորության մասին՝ Լաչինի միջանցքի շրջափակումն իմաստազրկելու և հետևանքները հաղթահարելու նպատակով: Այդ օդային հաղորդակցությունը պետք է մշտական բնույթ ստանա ու մշտական այլընտրանքային կապ դառնա Արցախի և Հայաստանի, Արցախի և աշխարհի միջև:
- Այս ամենի համատեքստում ինչպե՞ս կգնահատեք Արցախի պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանի աշխատանքը:
- Չեմ կարծում, որ պետք է գնահատական հնչեցնեմ: Տեսանելի են քայլեր: Պետնախարարը բազմիցս արտահայտվել է փոփոխությունների և արդյունավետության բարձրացման ցանկության մասին: Կան հայտարարություններ, որոնք, մեղմ ասած, զարմացնում են: Սակայն կարծում եմ՝ հիմա պահը չէ այս հարցերին անդրադառնալու:
- Երբ նշում եք, որ Հայաստանի իշխանությունից ակնկալիքներ ունենալ տեղին չէ, ի՞նչ հիմնական դերակատարներ եք պատկերացնում այդ պարագայում:
Պետք է համախմբվի ողջ հայ ժողովուրդը՝ Արցախի պետական ու ոչ պետական կառույցները, հասարակությունը, Հայաստանի ողջ հանրությունը, քաղաքացիական հասարակությունը, Սփյուռքի համայնքներն ու ազդեցիկ անհատները և այլն: Մեծ անելիք ունեն մեդիա դաշտն ու դրա հետ առնչություն ունեցողները: Իհարկե, յուրահատուկ դեր պետք է խաղան թե՛ հայ հասարակության, թե՛ միջազգային հանրության համար հեղինակություն ունեցող ինստիտուտները, մասնավորապես՝ եկեղեցին: Հայ առաքելական եկեղեցին կարող է միավորողի, իր շուրջը համախմբողի, ինչ-ինչ գործընթացներ համակարգողի դերում հանդես գալ և օգտագործել էկումենիկ կապերը միջազգային հանրության վրա ազդեցությունը մեծացնելու համար:
Այս ուղղությամբ նաև Արցախում քրիստոնյա ժողովրդի դեմ կատարվողի վրա աշխարհի ուշադրությունը սևեռելու և միասնական բողոքի ձայն բարձրացնելու ակցիաների առաջարկներ են հնչել, որոնք կարծում եմ շատ տեղին են: Հասկանալի է, որ շրջափակումն ուղղակի և անուղղակի անդրադառնում է նաև Արցախում տեղակայված ռուս խաղաղապահների և նրանց ընտանիքների վրա, այդ թվում՝ բնականաբար, Ռուս ուղղափառ եկեղեցու հետևորդների: Չեմ էլ ուզում խոսել այն մասին, որ միգուցե դա նրանց վրա չի անդրադառնում, որովհետև այդ պարագայում արդեն այլ հարցեր կծագեն: Ուստի, տրամաբանական կարող է լինել Հայ առաքելական եկեղեցու և Ռուս ուղղափառ եկեղեցու հայրապետների միացյալ հովվապետական այցի կազմակերպումն Արցախ: Ընդհանուր առմամբ, այսօր ամեն անհատ, ամեն կառույց, ամեն ինստիտուտ իր ուժերի ներածի չափով պետք է անի առավելագույնն Արցախի մեր հայրենակիցների վիճակը թեթևացնելու, ձայնը լսելի դարձնելու, այս իրավիճակից առաջացող հնարավորությունները բաց չթողնելու և ի շահ Արցախի, ի շահ հայ ժողովրդի ծառայեցնելու համար:
Մենք, ցավոք, հերթական աննախադեպ ու արտակարգ իրավիճակում ենք հայտնվել, հետևաբար, պետք է մտածենք աննախադեպ ու արտակարգ քայլերի, դեռ չբացահայտված հնարավորությունների մասին՝ առավելագույնն անելով տեսանելին կյանքի կոչելու համար:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
