«Ասաց՝ մե՛րս, հոգնած եմ, քնեմ, առավոտյան կզանգեմ. մինչ օրս սպասում եմ իր զանգին». Վրեժ Բարսեղյանն անմահացել է պատերազմի առաջին օրը
«Շատ աշխույժ երեխա էր Վրեժը: Մի օրինակով իր աշխաժության մասին պատմեմ: Վեց տարեկան էր, այդ տարի պետք է դպրոց գնար: Խաղում էր բակում, երեխաների հետ գնում է կողքի շենք, բարձրանում երկրորդ հարկ, հարցնում՝ ո՞վ կարող է այստեղից թռնել: Ոչ ոք չի թռնում, բացի իրենից, թռնում է ու ձեռքը կոտրում: Բժշկի տարանք, ձեռքը գիպս դրեցին, այդպես էլ գնաց առաջին դասարան»,- ասում է Վրեժի մայրիկը՝ տիկին Լարիսան՝ հավելելով, որ որդին «խելացի չարաճճի էր»:
Նշում է՝ Վրեժը շատ խղճով էր: «Երկու կամ երկուսուկես տարեկան էր, ձեռքի կոնֆետը տվել էր ուրիշին, վազելով տուն եկավ՝ մա՛մ, կոնֆետս տվեցի մի երեխայի, թող ուտի, վերջացնի, նոր գնամ բակ խաղալու»: Վրեժը մինչև չորրորդ դասարանի առաջին կիսամյակը հաճախել է Երևանի Ավան-Առինջի թիվ 180 դպրոց: Նույն դպրոցում այսօր Վրեժի և նրա դասընկերոջ հիշատակը հավերժացնող հուշաքար է տեղադրվել: Հետագա կրթությունը շարունակել է Աբովյան քաղաքի թիվ 8 դպրոցում: «Շատ կապված էր Առինջի դպրոցի հետ, օրվա մի կեսը Երևանում էր, մյուս կեսը՝ Աբովյանում: Իր երկու դասարանների ընկերներին էլ շատ էր սիրում: Աբովյանի դպրոցի իր դասընկերները պետք է տարեվերջյան էքսկուրսիայի գնային, Երևանի իր դպրոցի դասընկերների հետ պայմանավորվեց, որ հանկարծ նույն օրը չգնան, որ ինքն էլ կարողանա մասնակցել: Շատ ընդունակ էր, սիրում էր «Պատմություն» առարկան, բայց ծուլություն ուներ: Չէր սիրում նստել, դաս անել, կարող էր դասարանում ուսուցչի պատմածը լսել և հաջորդ օրը նույնը պատմել»: Մայրիկի խոսքով, Վրեժը շատ էր սիրում տարբեր խմբակների հաճախել:
«Մոտ վեց տարի պարի է հաճախել, դիպլոմները, մրցանակները պահպանում եմ: Հետո մի երեք ամիս ֆուտբոլի հաճախեց, երկու ամիս՝ ըմբշամարտի, Աբովյանում թատերական խմբակ է հաճախել, շատ էր սիրում այդ մթնոլորտը, դերասանների հետ շփումը: Կարծում եմ՝ ձանձրանում էր, անընդհատ նորություններ էր ուզում: Երբ իններորդ դասարանն ավարտեց, հայրիկի հետ խորհրդակցելուց հետո ասաց, որ ուզում է ոսկերիչ դառնալ: Նաև շատ լավ նկարում էր: Պայմանավորվեց քեռու հետ, վերջինիս ընկերներից շատերը ոսկու շուկայում են աշխատում: Մոտ մեկ տարի ոսկերչություն սովորեց, զուգահեռ սկսեց աշխատել շուկայում: Բանակ գնալուց առաջ մեծագույն խնամքով ծածկել էր իր ոսկերչական սեղանը, մինչ օրս՝ արդեն երեք տարի է, դրան ոչ ոք ձեռք չի տվել: Եղբորս խնդրում եմ՝ սեղանը հանիր այդտեղից, մերժում է՝ իմ երեխու ձեռքերը կպել են այդ սեղանի ամեն հատվածին, թող այդպես մնա: Բանակից հետո մտադիր էր շարունակել իր աշխատանքը»:
2019 թ. հուլիսի 1-ին Վրեժը զորակոչվում է բանակ: Ծառայում էր Քարվաճառում: Երբ հարցնում եմ անհանգստությունների մասին, տիկին Լարիսան ասում է՝ երբեք չի անհանգստացել որդու՝ ծառայության մեկնելիս: Նշում է, որ նա կարողանում էր ցանկացած բնավորության տեր մարդու հետ լեզու գտնել: «Երբևիցե չեմ անհանգստացել իր համար: ԴՕՍԱԱՖ-ում սովորեց, աշխատում էր այդ ընթացքում, իր ծախսերն ինքը հոգաց, վարորդական իրավունք ստացավ, ծառայության ընթացքում «Ուրալի» վարորդ էր: Միայն այդ ժամանակ էի ասում՝ ծառայիր, վերադարձիր, հետո նոր վարորդական իրավունք կստանաս: Երբ իմացա, որ «Ուրալի» վարորդ է, մի տեսակ անհանգստություն ունեի, բայց Վրեժը հանգստացրեց ինձ՝ ամեն ինչ նորմալ է: Առհասարակ, երբեք չի դժգոհել, չի տրտնջացել, եթե անգամ խնդիրներ ծագել են, ապա դրանք ինքնուրույն լուծել է»: Մայրիկն ասում է՝ որդու երդմնակալության արարողությունը Դադիվանքում էր:
«Գնացինք իր մոտ: Քանի դեռ կամ, երբեք չեմ մոռանա Քարվաճառը՝ ժայռերը, լեռները, ամեն ինչը: Եթե նման պատերազմ չլիներ, թշնամին երբեք չէր կարողանա մտնել Քարվաճառ: Զինվորները ճոպաններով էին բարձրանում դիրքեր, անգամ սնունդը ճոպաններով էին բարձրացնում: Դրա համար էլ տղաներին ասում էին Օմարի արծիվներ»: Սկսվեց պատերազմը: «Երբ առավոտյան արթնանում եմ, դեռ սուրճը չխմած՝ հեռախոսով լրահոսն եմ նայում, հետո անցնում գործերիս: Սեպտեմբերի 27-ին արթնացա, կրտսեր որդիս ու ամուսինս քնած էին, հեռախոսը ձեռքս չէի վերցրել: Ժամը իննին մայրիկս զանգահարեց, խոսեցինք, հասկացել էր, որ տեղյակ չեմ պատերազմի լուրից, ու ինձ ոչինչ չասաց: Հետո եղբայրս զանգեց, առօրյա հարցեր տվեց ու անջատեց: Ամուսինս արթնացավ, միացրեց հեռուստացույցը, ու մինչ օրս մի կադր է աչքիս առաջ՝ տանկը սարերում է, և զինվորները «օդ են բարձրանում»: Մինչև կյանքիս վերջ այդ կադրն իմ հիշողությունից դուրս չի գա: Սկսեցի զանգել բոլոր հնարավոր հեռախոսահամարներով, որոնք ունեինք: Ոչ մի հեռախոս չէր պատասխանում:
Ծանոթ հրամանատարներից մեկի հետ երեկոյան վերջապես կապ հաստատեցինք՝ «երեխուցս ի՞նչ նորություն ունես», արձագանքեց՝ «կասեմ, կզանգի քեզ»: Հեռախոսն անջատեցի այն մտքով, որ ինձ ուղղակի հուսադրեց ու անջատեց հեռախոսը»: Մայրիկն ասում է՝ որդու հետ օրը մի քանի անգամ էր խոսում: «Վրեժը նյութապահովման վաշտում էր ծառայում, շատ հանգիստ էր անցնում ծառայությունը: Երբ սեպտեմբերի 23-ին զրուցում էինք, ասաց՝ մա՛մ, խառը վիճակ է, անընդհատ տագնապ են տալիս: Սեպտեմբերի 26-ին ինձ չէր զանգել: Ժամը 12-ից հետո զանգում էի, Վրեժն անջատում էր, այդպես մի քանի անգամ, մինչև վերջապես խոսեցինք: Ասաց՝ «մե՛րս, հոգնած եմ, քնեմ, առավոտյան կզանգեմ»: Մինչ օրս սպասում եմ իր զանգին»: Վրեժը զոհվել է սեպտեմբերի 27-ին՝ պատերազմի առաջին օրը ԱԹՍ-ի հարվածից: Նա շուտ է տուն «վերադարձել»:
«Այդ երեկոյան բոլոր հնարավոր համարներով զանգելուց, բոլոր հնարավոր կայքերում ինչ-որ նորություն փնտրելուց հետո աչքովս ընկնում են զոհված տղաների անուն-ազգանունները: Ամենավերջում իմ Վրեժի անունն էր գրված: Բայց եղբայրս արդեն գիտեր, որ Վրեժը զոհվել է»: Հաջորդ օրն ընտանիքի անդամները հաստատել են Վրեժի ինքնությունը, բայց մայրիկը չի կարողացել վերջին անգամ «տեսնել» որդուն: Վրեժի ֆիզիկական բացակայության պայմաններում կյանքը շարունակելու ուժ մայրիկին նրա կրտսեր որդին է տալիս: «Մինչև հիմա Արմանը սպասում է Վրեժի վերադարձին: Եղբոր հետ կապված ամեն դետալ հիշում է: Ու երբեմն էլ զրույցների ժամանակ ասում է՝ գիտեք, որ իմ ախպերն իմ տեղն էլ է ծառայել, բանակ չեմ գնալու: Արմանը կարծում է, թե եղբայրն ԱՄՆ-ում է, հայրիկն ասել է՝ քանի որ ապերդ լավ զինծառայող է եղել, նա հինգ տարի ծառայությունը շարունակելու է այնտեղ: Արմանը սպասում է Վրեժին:
Վստահ եմ, սակայն, որ ամեն ինչ լիարժեքորեն հասկանում է, բայց գուցե վախենում է ընդունել իրականությունը, մերժում նման մտքերը: Ինձ ապրելու ուժ տվեց իմ Արմանը, այն, ինչ չհասցրեց անել Վրեժը, պետք է Արմանն անի: Ինձ հարցնում է, թե ինչո՞ւ մյուս մայրիկների նման մազերս չեմ ներկում, չեմ շպարվում կամ էլ միշտ սև շորեր եմ հագնում, կարծես այս հարցերով փորձում է ստանալ իրեն հուզող հարցերի պատասխանները: Մի օր իր ձեռքը բռնեցի ու միասին գնացինք իմ մազերը ներկելու: Չեք պատկերացնի, թե որքան ուրախացավ Արմանը: Պետք է ապրել, բարդ է շատ տրամադրվելն ինչ-որ բան անելու, ինչ-որ տեղ գնալու, բայց պետք է անել:
Օգոստոսին քրոջս աղջկա նշանդրեքն էր: Նա ու Վրեժս միասին են մեծացել: Մի քանի օր առաջ քույրս եկավ ինձ մոտ՝ ուզում եմ երեխեքը նշանվեն, չգիտեմ, թե ինչ անեմ: Արձագանքեցի՝ միանշանակ պիտի նշանդրեք անես, բայց ես չեմ գա, ինձ ճիշտ հասկացի: Այդ զրույցից հետո երկու գիշեր անընդմեջ Վրեժիս երազումս տեսա՝ այնքան ուրախ էր, ժպտալով ինձ հետ խոսում էր: Առավոտյան զանգեցի քրոջս ու ասացի, որ ներկա եմ գտնվելու իր աղջկա նշանադրությանը: Վրեժս ինձ ասաց, որ չգնալ չեմ կարող»:
Հ. Գ. - Վրեժ Բարսեղյանը ՀՀ նախագահի հրամանագրով հետմահու պարգևատրվել է «Մարտական ծառայություն» և զորամասի կողմից՝ «Մարտական հերթապահության համար» մեդալներով: Հուղարկավորված է ԱվանԱռինջի ընտանեկան գերեզմանատանը:
ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ
