«Որքան շատ է նա խոսում Հայաստանի սուվերեն տարածքից, այդքան վախ է առաջանում, որ այդ սուվերեն տարածքը լուրջ վտանգի տակ է». «Փաստ»
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Նիկոլ Փաշինյանը կուսակիցների հետ հանդիպումների ժամանակ ասում է. «Հայաստանը խաղաղության գործընթացում Ադրբեջանից ակնկալում է թաքնված տարածքային պահանջներ չունենալու երաշխիքներ և պատրաստ է փոխադարձաբար նույն երաշխիքը տալ Ադրբեջանին»: Իսկ Ադրբեջանի նախագահն իր հարցազրույցներում փաստացի սպառնում է Հայաստանին՝ չի լինի, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցք», չի լինի Հայաստանի ապաշրջափակում: Քաղաքական վերլուծաբան Ռուբեն Մարգարյանը նշում է, որ այս խոսույթը մեկնաբանելիս պետք է հաշվի առնել մի շարք գործոններ:
«Աշխարհայացքի, աշխարհընկալման, իր դերի գնահատման խնդիր է: Առաջին օրվանից, որ Նիկոլ Փաշինյանը եկել էր իշխանության, իր մոտ կար հետևյալը՝ ինքն ուրիշ է, ինքը պետք է բոլորին զարմացնի, Հռոմի պապի, Թումանյանի հետ էր համեմատվում, ում հետ ասես իրեն համեմատում էր: Սա շարունակվում է, և նույնիսկ այս վիճակում փորձում է մեջտեղ բերել ինչ-որ առանձնահատուկ ծրագրեր: Քանի որ դա հակասում է առողջ տրամաբանությանը, հետո նա ստիպված է լինում դա ինչ-որ ձևով արդարացնել, մեղքը բարդել ուրիշների վրա՝ սկսած «նախկիններից» և այլն: Օրինակ՝ «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը: Ալիևը ծաղրում է, ասում, որ իրենց դուր չի գալիս ասել «Զանգեզուրի միջանցք», անունը դրել են «Խաղաղության խաչմերուկ»: Իրականում Ալիևն ավելի իրավացի է, դա այն մասին է, թե ինչպես են Ադրբեջանն ու Թուրքիան իրար հետ կապվում Հայաստանի միջոցով: Կամ՝ պետություն և հայրենիք դիսկուրսն է տանում: Այստեղ մի քիչ կա անձնական խառնվածքի խնդիր՝ անպայման ինչ-որ բան հորինել, մի բան, որը մինչ այժմ ոչ ոք չէր հորինել: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում գերմանացիները Ռուսաստանի, էլ չեմ ասում՝ Եվրոպայի կեսը գրավել էին: Ուրեմն այնտեղ ապրող մարդկանց համար հայրենիքը պետք է դառնար Գերմանիա՞ն, ըստ Նիկոլի: Կամ՝ արցախցիների համար հայրենիքը Ադրբեջա՞նն էր: Անհեթեթ բաներ է հորինում: Երկրի ղեկավարի համար վնասակար է այդքան տրվել խոսքի էֆեկտին՝ դուրս եկա, այս կամ այն բանն ասացի»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Մարգարյանը:
Որպես օրինակ՝ Մարգարյանը բերում է Արցախի հարցը: «Վախենում է խոսել Արցախի ինքնորոշման իրավունքից: Այն միջազգայնորեն ընդունված իրավունք է, ոչ ոք իրեն չի ասի՝ աչքիդ վերևը ունք կա: Բայց իր մոտեցումը հետևյալն է՝ ես եմ, մի բան կհնարեմ: Հիմա ընկել է այդ ցանցի մեջ, չի կարող ասել տապալվեց «Խաղաղության օրակարգը»: Ստիպված ինչ-որ բաներ է ասում»,-նշում է մեր զրուցակիցը:
Արձանագրում է՝ տարածաշրջանում «Խաղաղության խաչմերուկ» դառնալու բարձրագոչ հայտարարությունները հօդս է ցնդեցնում Ալիևն իր հարցազրույցով: «Փաստացի ասում է, որ միայն պետք է բացվի Արևմտյան Ադրբեջանն ու Նախիջևանը կապող ճանապարհը, եթե չբացվի, մնացածի մասին խոսք անգամ լինել չի կարող: Այդ ճանապարհն էլ, եթե Ալիևի շուրթերից հնչած հայտարարություններով առաջնորդվենք, պետք է գործի առանց սահմանային և մաքսային հսկողության: Հայաստանն ինչ-որ կերպ դիմադրելու է դրան, սակայն թե որքանով արդյունավետ կլինի, որքան ժամանակ հնարավոր կլինի ձգձգել, դժվար է ասել: Շատերն են կանխատեսում, որ 2024 թ.-ին լուրջ իրադարձություններ են սպասվում: Ալիևը խաչ է քաշում բոլոր ծրագրերի ու պայմանավորվածությունների վրա: Հրաժարվում է խորհրդային ժամանակների բոլոր քարտեզներից: Եթե մեկ ձևակերպմամբ, ապա ասում է՝ ինչ պահանջ դնեմ, պետք է հերթով բավարարես: Փաշինյանն էլ իր հերթին ուրիշ ճանապարհ է ընտրել:
Ուզում է սկսել Սահմանադրությունը փոխելուց, որ ճանապարհների ու «անկլավների» հարցերը մնան հետո: Ինչպես գիտեք, խոսքն ութ «անկլավի» մասին է, բայց Ալիևն ասում է՝ չորսի դեպքում ավելի հեշտ է, որ Հայաստանը դրանք հանձնի իրենց, քանի որ դրանք հեշտ են կապվում Ադրբեջանի հետ: Անմիջական այդ պահանջն է դնում: Ըստ մեր Սահմանադրության, տարածքային փոփոխություն և այլն անելը բարդ է, քանի որ, այսպես ասած, այդ տարածքները վաղուց են Հայաստանի վերահսկողության տակ: Բացի դրանից, այդ քայլին գնալը՝ ինչոր տարածք հանձնելը, ռիսկային է, ուստի նախքան դա ուզում է այս կամ այն ձևով ստանալ ժողովրդի քվեն: Ընտրությունները մի քիչ ավելի բարդ են, ռիսկային, ավելի լավ է գնալ սահմանադրական փոփոխությունների, ցույց տալ, որ ժողովուրդն իրեն վստահում է, հետո նոր գնալ այդ քայլերին: Ցավալի է, բայց տրամաբանությունն այդ է: Ընդ որում, իրենք էլ են դա հասկանում, բայց երևի մտածում են, որ այլ ելք չկա, այսինքն՝ հնարավորինս ձգձգելով՝ հանձնել ինչ-որ բաներ»,-ընդգծում է քաղաքական մեկնաբանը:
Իշխանության ներկայացուցիչների ցանկացած հրապարակային ելույթում կարելի է հանդիպել «Հայաստանի Հանրապետության սուվերեն, ինքնիշխան տարածք» արտահայտությանը, բայց քիչ է խոսվում այն մասին, որ արդեն ամիսներ շարունակ թշնամին մեր երկրի սուվերեն տարածքում է և, ինչպես հասկանում ենք հայտարարություններից, չի էլ պատրաստվում հեռանալ: Արդյոք սա նաև մեր քաղաքացիներին չի «ստիպի՞» որոշ ժամանակ անց մոռանալ այն մասին, որ թշնամին Ջերմուկի դիրքերն է հսկում կամ էլ խանգարում է Սոթքի աշխատանքին: «Գիտեք, այս հարցում ամենացավալին դա չէ: Ավելի ցավալի է այն, որ երբ նա իրեն դնում է ինչ-որ մեկի տեղը, վերջում հակառակ արդյունքն է ստացվում: Ամենավառ օրինակը. Նիկոլ Փաշինյանն ասում էր՝ «Արցախը Հայաստան է ու վերջ»:
Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, Ռոբերտ Քոչարյանը և Սերժ Սարգսյանը երբեք նման բան չէին ասում, իսկ Նիկոլը, տես, ինչ դուխով տղա է, որ վեր կացավ ու ասաց դա: Ինքն այն պատկերացումն ունի, որ նրանք երևի վախենում էին: Ով ինչպես էլ վերաբերվի երեք նախագահներին, բայց նրանք գործով էին միացնում Արցախը Հայաստանին, բայց խոսքի մեջ չէին ասում: Իր դեպքում հակառակն է: Երկրորդ ցայտուն օրինակը Պուտինի հայտարարությունն է, որ 2020 թ. պատերազմի ժամանակ՝ հոկտեմբերի կեսերին, Ալիևը համաձայն է եղել դադարեցնել պատերազմը, Շուշին մերն էր մնալու, Հադրութում դեռ մարտեր էին, պարզ չէր՝ ադրբեջանցիները վերցրել էին, թե ոչ: Միայն պետք է համաձայնություն տար, որ փախստականները վերադառնային Շուշի: Նիկոլը, ինչպես սոցիալական ցանցերում են ասում, իրեն դնում է «կինոյի տղու» տեղը: Ասում է՝ ոչ, դա մեզ համար նվաստացուցիչ է, ընդունելի չէ: Վերջում Շուշին էլ, Հադրութն էլ (ու այսպես շարունակ) անցնում են թշնամուն: Երբ նա երկու ոտքը դնում է մեկ կոշիկի մեջ և, ժողովրդական խոսքով ասած, վեր-վեր է թռչում, դա նշանակում է, որ լուրջ սպառնալիք կա: Որքան շատ է նա խոսում Հայաստանի սուվերեն տարածքից, այդքան վախ է առաջանում, որ այդ սուվերեն տարածքը լուրջ վտանգի տակ է:
Իրենից առաջ ոչ ոք այս թեմայից չէր խոսում, քանի որ դա ինքնաբերաբար այդպես էր: Ինչո՞ւ ես ասեմ, որ այս տունն իմն է, եթե այդտեղ ապրում եմ: Բայց եթե բոլոր հարևաններին անընդհատ ասում եմ, որ այս տունն իմն է, ուրեմն ինչ-որ վտանգ կա: Սա է, որ հիմա անհանգստացնում է: Թվում է, թե այսքան ժամանակ է անցել, և մարդը կարող է ու պետք է մի քիչ փոխվի, բայց նրա դեպքում այդպես չէ: Վերջերս մի տեղ մի ձևակերպում կարդացի, որ այնքան դիպուկ էր՝ նա մի օրվա քաղաքական գործիչ է: Այսօր իրեն ինչ հարմար է, այն էլ կասի: Վաղն իրեն հարմար կլինի՝ ասել լրիվ հակառակը, կասի լրիվ հակառակը: Այսօր հարմար է, կասի, որ Արցախը Հայաստան է, վաղը հարմար կլինի, կասի, որ Արցախը Ադրբեջան է: Այսօր կասի, որ մեր սուվերեն տարածքն է, իսկ վաղը կասի՝ բայց գիտեք, ինչ-որ հարցեր կան: Այսօր կասի՝ միջանցք չենք տալիս, իսկ վաղը կասի՝ մաքսատուրք չենք վերցնի, լավություն ենք անում և հարկ չենք գանձում, թող գնան ու գան ադրբեջանցիները»,-նշում է մեր զրուցակիցը:
Վերլուծաբանները նաև կարծիք էին հայտնում, որ Արցախից մեր հայրենակիցների բռնի տեղահանումից հետո Ալիևը դադար կվերցնի և որոշ ժամանակ հետո նոր միայն գուցե պահանջներ ներկայացնի Հայաստանին, բայց այդ ժամանակը բավականին շուտ եկավ: «Գործ ունենք շարունակական պրոցեսի հետ, և շատ բաներ կապված են նաև նրա հետ, թե աշխարհում ինչ է տեղի ունենում: Մարտին Ռուսաստանում ընտրություններ են, Ալիևն իր ընտրությունները նշանակել է ավելի շուտ: Տեսնենք, թե ինչպես կզարգանան իրադարձությունները, դրանից է նաև կախված, թե որքան նա կշարունակի պնդել իր պահանջները Հայաստանի նկատմամբ: Շատ բան կախված է նաև Հայաստանի պահվածքից: Փաշինյանը խոսում է Ադրբեջանին երաշխիքներ տրամադրելու մասին, Սահմանադրության փոփոխությունը մեր երաշխիքն է Ադրբեջանին: Ուզում է ասել՝ տեսեք, մենք Սահմանադրություն ենք փոխում, ըստ ամենայնի, դրանից դուրս կգա նախաբանը, որը հղում է անում Անկախության հռչակագրին: Ադրբեջանցիներին դա է մի քիչ նյարդայնացնում: Սա կլինի մեր կողմից երաշխիքը, բայց հարց է՝ Ադրբեջանից որևիցե երաշխիք կստանա՞ն, թե՞ ոչ: Ավելի շուտ չի ստանա»,-եզրափակում է Ռուբեն Մարգարյանը:
ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
