«Թնջուկը «Զանգեզուրի միջանցքի» շուրջ է, այստեղ երևում է խաղացողների հակադրությունը, բոլորը ցանկանում են ինչ-որ բան ստանալ». «Փաստ»
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Ակնհայտ է Հայաստանի իշխանությունների շտապողականությունն օր առաջ «Խաղաղության պայմանագիր» ստորագրելու: Քաղաքական վերլուծաբան Ռուբեն Մարգարյանն իշխանությունների այս գործելաոճը հետևյալի հետ է կապում. «Ադրբեջանն առաջ է քաշում Սահմանադրության փոփոխության հարցը՝ եթե չլինի Սահմանադրության փոփոխություն, պայմանագիրը չենք ստորագրի: Հայաստանն, ըստ երևույթին, հույս ունի, որ այժմ կարող է փորձել փոխել Ադրբեջանի այդ մոտեցումը՝ կապված նոյեմբերին կայանալիք COP29 միջոցառման հետ: Քանի դեռ այդ միջոցառումը չի եղել, փորձել արևմտյան գործընկերների հետ միասին համոզել Ադրբեջանին մի բան ստորագրել, որովհետև հետո ավելի դժվար կլինի: Կարծում եմ՝ այսօրվա շտապողականությունը դրանով է պայմանավորված: Հայկական կողմը կարծում է, որ ինչ-որ բան ստորագրելն ավելի դժվար կլինի այդ միջոցառումից հետո, դժվար կլինի նաև, քանի որ կարող է սկսվել Արցախյան ռազմաքաղաքական ղեկավարության հանդեպ դատավարությունը, Բաքուն ավելի կկոշտացնի իր դիրքորոշումը: Այդ պատճառով հիմա փորձում են ինչոր բան պոկել, որովհետև սրան գումարած՝ հետո կարող է բացվել միջանցքի հարցը: Մինչև նոյեմբեր ավելի շատ հավանականություն կա փաստաթուղթ ստորագրելու, քան դրանից հետո՝ կապված COP29 միջոցառման հետ»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Մարգարյանը:
Արդյունքում կողմերը, այս դեպքում՝ Հայաստանի իշխանությունները, միջազգային խաղացողները ցանկանում են ձեռքներին փաստաթուղթ ունենալ: «Այո, ուզում են՝ լինի ինչ-որ փաստաթուղթ, որը Հայաստանի իշխանությունները կկարողանան ներկայացնել ժողովրդին՝ որպես արդյունք: Արևմտյան գործընկերներն այդ նույն փաստաթուղթը ևս կկարողանան ներկայացնել, որովհետև իրենք էլ հասկանում են, որ իրենց միջնորդությունը ոչ մի լավ բան չի բերել Հայաստանին, բացի կորուստներից: Իրենք էլ են ցանկանում ձեռքներին մի խաղաթուղթ ունենալ, որ ասեն՝ տեսեք, Հայաստանն ու Ադրբեջանը վերջապես ինչ-որ բանի հանգել են, դրա համար պատժամիջոցներ չենք մտցնում, հակառակը՝ երկու կողմին էլ դրդում ենք շարունակել այդ ճանապարհը, որովհետև կա արդյունք: Եթե արդյունք չլինի, իրենց համար դա սարսափելի չէ, բայց ցանկանում են ինչոր բան ցույց տալ աշխարհին և Հայաստանի ժողովրդին: Ցանկանում են ինչ-որ բան անել, քանի որ մինչ այդ խոստումներ էին տալիս, Փաշինյանն այդ խոստումները վերարտադրում, Հայաստանում էր ասում՝ հարցերը կարող են կարգավորվել և այլն, բայց այդ բոլոր խոսակցությունները վերջացան Արցախի էթնիկ զտումով: Հիմա ուզում են «Խաղաղության պայմանագիրը» կյանքի կոչել: Բնականաբար, ամեն մի երկիր ցանկանում է իր դիրքերն ամրացնել:
Դիրքերն ամրացնելու մեխանիզմներից մեկն էլ իր դերակատարությունն ինչ-որ հարցերում ցույց տալն է: Սա իրենց համար առաջնահերթ չէ, ուղղակի քաղաքականության մի ուղղությունն է, որով ձեռքի հետ զբաղվում են»,-նշում է մեր զրուցակիցը: Ընդգծում է՝ այժմ ողջ ուշադրությունը սևեռված է «Զանգեզուրի միջանցքի» խնդրի վրա: «Հիմնական տեղաշարժն այդտեղ է, բոլորն ուզում են ինչ-որ բան ստանալ: Այդտեղ ավելի շատ է երևում Արևմուտքի, Ռուսաստանի, Իրանի և, առհասարակ, բոլոր խաղացողների հակադրությունը: Հայաստանի իշխանությունները փորձում են դրանից ինչ-որ բան ստանալ՝ ավելի բարձր գին պահանջել իրենց հետագա զիջման համար: Փորձում են դրա վրա խաղալ: Տեսնում ենք, թե վերջին մի քանի օրերին ինչ աժիոտաժ է այդ հարցում: Ավելի կոնկրետ օրինակներ բերենք:
Ռուսաստանի փոխվարչապետն է գալիս Փաշինյանի հետ բանակցելու, բավականին երկար՝ նաև Մհեր Գրիգորյանի հետ, դրանից առաջ ԱՄՆ պետքարտուղարը զանգում է Փաշինյանին՝ երևի էլի ճշտումներ անելու: Ռուսաստանի փոխվարչապետի այցից անմիջապես հետո գալիս է Ֆրանսիայի արտգործնախարարը, որն արդեն հրաժարական է տվել. 99 տոկոսով՝ այդ հարցերի մասին խոսելու: Բացահայտ հայտարարում է, որ, չնայած Ռուսաստանի սպառնալիքներին, թշնամությանը, Փարիզը մնում է Երևանի հետ: Եթե նման հայտարարություններ են արվում, նշանակում է, որ այդ մասին խոսվել է Երևանում: Օրինակ՝ իրեն ասել են, որ տեսեք, մեզ ճնշում են, թշնամություն են անում, նա էլ քայլ է անում՝ ի պաշտպանություն: Հետո Ռուսաստանի անվտանգության խորհրդի քարտուղարն է մեկնում Իրան ու ասում, որ հարցեր չկան Ադրբեջանի կոմունիկացիաների հետ կապված:
Նիկոլ Փաշինյանն է մեկնում Վրաստան՝ այնտեղ ինչ-որ բան ներկայացնելու, գուցե աջակցություն ստանալու ինչ-որ հարցերում: Թնջուկն այստեղ է, կարծում եմ՝ շուտով ինչ-որ նորություններ կիմանանք: Փաշինյանի դիրքորոշման փոփոխությունները՝ ԲՐԻԿՍ-ին մասնակցելը, ԵԽ նախարարների հայտարարությանը չմիանալը, գուցե դրանով է պայմանավորված: Հոկտեմբերի առաջին օրերին նա մեկնելու է Մոսկվա, որտեղ ԱՊՀ երկրների ոչ ֆորմալ գագաթաժողովն է և Ռուսաստանի նախագահի տարեդարձը: Ինձ թվում է, որ դրանից հետո ինչ-որ հստակ նորություններ կիմանանք, առաջին հերթին դա կապված է կոմունիկացիաների հարցի հետ, թե, ի վերջո, այդ հարցն ինչ լուծում է ստանալու»,-հավելում է քաղաքական վերլուծաբանը: Զուգահեռ նաև Սրբազան պայքարը կարծես գործողությունների նոր փուլ է մտնում: Բագրատ Սրբազանը հանդիպումներ է ունենում քաղաքական նախկին և ներկա գործիչների, տարբեր ոլորտների ներկայացուցիչների հետ:
«Այո, շարժ կա, բայց այն պայմանավորված է նրանով, թե ինչ մարտահրավերներ են Հայաստանի առջև կանգնած: Այսօրվա դրությամբ, երբ վիճակը մի քիչ խաղաղ է, ընդդիմությունն էլ մարդկանց փողոց դուրս չի բերի, բայց բոլորն էլ հասկանում են, որ ինչ-որ հարցեր են կուտակվել, որոնք պահանջում են լուծումներ: Դա կապված է միջանցքի, Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարության դատավարության, «Խաղաղության պայմանագրի» հետ: Եթե այս հարցերից մեկում լինեն զարգացումներ, որոնք ձեռնտու չեն Հայաստանին, իսկ, ամենայն հավանականությամբ, նման բան կլինի, ներքաղաքական պայքարը նորից կսրվի: Իսկ մինչև այդ կատարվում են ուժերի վերադասավորումներ, մոբիլիզացիա: Ընդդիմադիր քաղաքական գործիչները ևս հետևում են, թե ինչ զարգացումներ են տեղի ունենում տարածաշրջանում, որովհետև ոչ ոք չի ուզում վնաս տալ:
Վատն այն է, որ հայտնվել ենք մի վիճակում, երբ սպասում ենք, թե ինչ կլինի, բայց մյուս կողմից՝ ուրիշ անելիք էլ առանձնապես չկա: Պետք է սպասել, թե աշխարհի ուժեղներն ինչ են որոշում, որ, ըստ այդմ, բոլորը կողմնորոշվեն, թե ինչ են անելու: Կարծում եմ՝ Փաշինյանն էլ չի բացառում ոչ մի տարբերակ, նույնիսկ արտահերթ ընտրությունների անցկացումը՝ կապված զարգացումների հետ: Եթե շատ բացասական զարգացումներ լինեն, դա կլինի նրա միակ հնարավորությունը մարդկանց շեղելու: Բաքվում սպասվող դատավարությունը ևս կարող է լինել ինչ-որ խայծ, որ կրակ բորբոքվի: Նոր թեզ է մտցվում, որն, ինձ թվում է, իշխանական վերնախավից է գալիս: Փորձում են ամեն կերպ վարկաբեկել Արցախի ղեկավարներին: Կարծես հիմա ուրիշ թեմա չկա, մնում է խոսել այն մասին, թե որքանով էին «կոռումպացված» Արցախի նախկին իշխանությունները, որոնք հիմա Ադրբեջանի բանտում են: Էլ ուրիշ հարց չի մնացել, դա են քննարկում: Ով ում ինչ վաճառեց, որքանով գնեց և այլն: Ինչի՞ համար է դա արվում: Ըստ իս, նրա համար, որ այդ դատավարությանը մեծ արձագանք չլինի, մի բան էլ ասեն՝ «դե, հասնում էր»»,-կարծիք է հայտնում մեր զրուցակիցը:
Սրան զուգահեռ հասարակության լայն շերտերի մոտ գրեթե յուրաքանչյուր ոլորտի հետ կապված դժգոհություն կա: Կարո՞ղ է սա ևս հասարակական բողոքի ուժգնացման պատճառ դառնալ: «Հայաստանի կորուստներն ակնհայտ են, մեծ թվով մարդիկ մտածում են, որ դրա մեղավորը ներկայիս իշխանությունն է՝ հանձին Նիկոլ Փաշինյանի: Այս կարծիքը ոչ մի տեղ չի կորել, չի անհետացել: Այլ հարց է, թե ինչպե՞ս է դժգոհությունը մոբիլիզացվելու, արդյունք կտա՞, թե՞ ոչ, որովհետև այս իշխանությունը երբեք ոչ մի սխալ չի գիտակցի և երբեք հրաժարական չի տա, քանի որ հասկանում է հետևանքները: Սա կարող է մի օր նոր «պայթյունի» սկիզբ հանդիսանալ: Ցավալին այն է, որ դրա ճրագը կարող է լինել արտաքին ինչ-որ նոր մարտահրավեր Հայաստանի գլխին»,-եզրափակում է Ռուբեն Մարգարյանը:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
