«Չպայմանավորվելը և հռետորաբանության ու հակամարտության սրվելը կանդրադառնա բոլորի, այդ թվում՝ մեր տարածաշրջանի վրա». «Փաստ»
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
«ԱՄՆ-Ռուսաստան պատերազմը Թրամփի ընտրվելուց հետո մտնում է նոր, կանխատեսում եմ՝ ավելի թեժ փուլ: Եթե Բայդենի օրոք Ռուսաստանի հաղթանակն ուղիղ գծով երևում էր, ապա Թրամփի օրոք այդ հաղթանակը մի փոքր շեղվեց որոշ ժամանակով, բայց, միևնույնն է, վերադառնալու է»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է «Լույս» տեղեկատվականվերլուծական կենտրոնի ղեկավար Հայկ Այվազյանն՝ անդրադառնալով վերջին շրջանում երկու գերտերությունների միջև ընթացող շփումներին:
Ընդգծում է՝ երբ Թրամփն ասում է, որ կկանգնեցնի ռուս-ուկրաինական պատերազմը, այդտեղ մի փոքր կեղծիք կա: «Պատերազմը Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև չէ, այն Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի միջև է Ուկրաինայի տարածքում: Եթե ուզում է կանգնեցնել պատերազմը, պետք է դադարեցնի ռազմական օգնությունը Ուկրաինային: Նույնը պետք է ստիպի անել Եվրոպային: Եվ հաշված օրերի ընթացքում պատերազմը կդադարի: Մի քանի ամիս առաջ ՌԴ ԱԳ նախարարի տեղակալ Սերգեյ Ռյաբկովը հայտարարեց, որ հատուկ ռազմական օպերացիայի նպատակներին հասնելը կարող է հանգեցնել ԱՄՆ ռազմավարական պարտության: Ռուսաստանի կողմից հատուկ ռազմական օպերացիայի նպատակներին հասնելը կարող է լինել ռազմավարական պարտություն ԱՄՆ-ի համար, իսկ այդ նպատակներին չհասնելը կլինի ռազմավարական պարտություն Ռուսաստանի համար»,-նշում է նա:
Կարծում է, որ ամենագլխավոր հարցի շուրջ չի ստացվելու պայմանավորվել: «Այժմ Ուկրաինայում պատերազմի կարգավորման շուրջ բանակցություններ չեն ընթանում: Ընթանում են երկու երկրների հարաբերությունների բարելավման շուրջ բանակցություններ: ՌԴ նախագահն օրերս նշեց, որ Ուկրաինայի հետ կապված խոսակցություն եղել է Թրամփի հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ և Սաուդյան Արաբիայում: Բայց, ըստ էության, բանակցություններ չեն ընթանում: Եթե բանակցեն, պետք է նաև համաձայնության գան ինչոր բանի շուրջ: Ռուսաստանի նախագահն իր պլան մինիմումի մասին խոսել է դեռևս անցած տարի ամռանը ԱԳՆ-ում ելույթի ժամանակ, այն է՝ կոնֆլիկտի սկզբնական պատճառների վերացում, որը կապված է ՆԱՏՕ-ի ընդլայնման, Ուկրաինան դեպի ՆԱՏՕ տանելու, ռուսալեզու բնակչության իրավունքների պաշտպանության, Ուկրաինայի՝ սահմանափակ քանակով զինված ուժեր ունենալու հետ: Սա մի ամբողջ փաթեթ է: Թրամփի նպատակն է արագ կանգնեցնել պատերազմը՝ առանց կարևոր նշանակություն ունեցող հարցերը լուծելու: Արագ կանգնեցնելը նշանակում է ժամանակավոր դադար ավելի մեծ արյունալի պատերազմից առաջ: Տեսնում ենք հայտարարություններ, որտեղ Թրամփն ասում է՝ Ուկրաինայի համար պետք է պատասխանատվություն կրի Եվրոպան, ցանկանում է, որ Եվրոպան մեծացնի օգնությունը, այսինքն՝ նա, որպես հակամարտության կողմ, չերևա, բայց հակամարտությունը շարունակվի: Կարծում եմ՝ այս ամենը հանգեցնելու է նրան, որ չեն պայմանավորվելու, հակամարտությունը մտնելու է նոր փուլ, ավելի կոշտ է դառնալու, վերադառնալու են նրան, ինչ կար Բայդենի օրոք: Դրանից հետո իրենց չպայմանավորվելը և հռետորաբանության ու հակամարտության սրվելը կանդրադառնա բոլորի, այդ թվում՝ մեր տարածաշրջանի վրա»,-նշում է մեր զրուցակիցը:
Այս համատեքստում Ադրբեջանը կարծես սպասողական վիճակում է, փորձում է հասկանալ, թե ինչ է լինելու: Ներկա փոփոխությունների ու մարտահրավերների շեմին, ըստ Այվազյանի, բոլորն են սպասողական վիճակում: «ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի կողմից իրականացվում են մանևրներ: Այդքան էլ հակված չեմ նրան, որ Ալիևը ցանկանում է պատերազմ, քանի որ առանց պատերազմի էլ ինչ ուզում է, ստանում է: Ինչո՞ւ պատերազմի: Պատերազմը միշտ ունի անկանխատեսելիության էլեմենտ, իսկ եթե հանկարծ քո ցանկացածով չգնացին պատերազմական գործողությունները: Այս պարագայում արտատարածաշրջանային երկրները Ալիևին կարող են դրդել պատերազմի: Կործանված ինքնաթիռի պարագայում, երբ Ալիևը, չսպասելով պաշտոնական հետաքննության արդյունքներին, սկսեց միանգամից մեղադրել Ռուսաստանին, կարծում եմ՝ դրա հետ է կապված, Ալիևին «դեմ են տվել պատին» ու ասել՝ պետք է անես: Սրա վերջը լինելու է այն, որ վերջնականապես աղբաման է նետվելու Ռուսաստանի միջնորդությամբ նոյեմբերի 9-ի եռակողմ պայմանավորվածությունը: Միայն դրա հիման վրա կարող են կողմերը նստել սեղանի շուրջ, խոսել տարբեր հարցերի, այդ թվում՝ ռազմագերիների վերադարձի հարցի շուրջ: Փաստ է այն, որ որևէ այլ երկիր այս չորս տարվա մեջ չառաջարկեց այլընտրանքային մեկ այլ փաստաթուղթ, որտեղ երկու երկրները կնստեին սեղանի շուրջ, ինչ-որ պարտավորություններ կստանձնեին, և երրորդ կողմն էլ երաշխավոր կլիներ, որ այդ բանակցություններն ընթանան: Մենք էլ կասեինք, որ գոնե այդ փաստաթղթի հիման վրա հնարավոր է խոսել գերիների, իրենց բնակավայրերը լքած փախստականների վերադարձի մասին: Պնդում եմ՝ նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը հետպատերազմյան լավագույն փաստաթուղթն է, որը շատ թե քիչ սպասարկում է Հայաստանի շահերը: Քանի որ այժմ սրվում են Ռուսաստանի և Ադրբեջանի հարաբերությունները, էապես նվազում է այդ հայտարարության ֆորմատ վերադառնալու հնարավորությունը: Արտաքին խաղացողներն ամեն ինչ անելու են, որ այդ պայմանավորվածությունները չեղարկվեն, որովհետև դրանով չեղարկվում է հայ-ադրբեջանական կոնֆլիկտում ռուսական միջնորդությունն ընդհանրապես: Ինչի՞ հիման վրա դրանից հետո Ռուսաստանը պետք է որպես միջնորդ հանդես գա: Եթե փաստաթուղթը չեղարկվեց, հնարավոր է՝ Ալիևին դրդեն պատերազմի, հատկապես, եթե մի քանի ամիս հետո պարզ դառնա, որ առանցքային հարցերի շուրջ ԱՄՆ-ն ու Ռուսաստանը չեն կարողանում պայմանավորվել: Չեմ պատկերացնում, որ ԱՄՆ-ն կհամաձայնի այն պայմաններին, որոնք Ռուսաստանն է առաջարկում, և հակառակը: Թրամփն ասում է՝ պետք է քննարկենք և գուցե հասնենք նրան, որ Ռուսաստանն ինչ-որ տարածքներ վերադարձնի, իսկ նա էլ ասում է՝ չեմ վերադարձնելու, դա իմ Սահմանադրության մեջ է ամրագրված: Եթե գլխավոր հարցերի շուրջ չպայմանավորվեն, կետային հարվածները Ռուսաստանի նկատմամբ ուժգնանալու են: Կետային հարվածներն ինչ-որ տարածաշրջաններում Ռուսաստանի դեմ ինչ-որ գործընթացների տեսքով են լինելու: Մոտակա ամիսներին սպասողական վիճակ կլինի, գուցե մեզ համար դա լավ է այն առումով, որ մի քիչ ժամանակ կշահենք, բայց կարծում եմ՝ վերադառնալու են այն կետին, երբ պրոցեսը նորից է սկսվելու: Որպեսզի Ռուսաստանը 140 մլն բնակչությամբ կարողանա ապրել, պետք է թռիչքաձև աճ ունենա: Իսկ Ռուսաստանը չի կարող ապահովել թռիչքաձև աճ, եթե չլինի ինքնուրույն, ինքնաբավ համաշխարհային ուժային կենտրոն՝ հավասարազոր ԱՄՆ-ին: Նա չի կարող գոյություն ունենալ ենթակա կարգավիճակով: Իսկ ԱՄՆ-ն էլ դրան համաձայն չէ, չի ուզում աշխարհում իր միանձնյա իշխանությունը զիջել»,-ասում է նա:
Տպավորություն է, թե Հայաստանն իրեն վերաբերող բոլոր հարցերի պարագայում դիտորդի կարգավիճակում է: Մեր երկրին վերաբերող հարցերը քննարկվում են առանց մեզ, մեր երկրի իշխանությունը լուռ է ռազմագերիներին ու պատանդներին վերաբերող հարցերում: Արդյո՞ք Հայաստանը մի իրավիճակում է հայտնվել, որ չի կարող ազդեցություն ունենալ տեղի ունեցող գործընթացների վրա: «Ղարաբաղյան հիմնախնդիրը խաղաքարտ էր Հայաստանի ձեռքին: Մեր տարածաշրջանի հարցերն աշխարհի որ ծայրում քննարկեին, Ղարաբաղյան կոնֆլիկտը մեջը կար: Գալիս ու Հայաստանին հարցնում էին՝ ո՞րն է ձեր կարծքին այս կամ այն հարցի վերաբերյալ: Պայմանականորեն ասենք՝ մինչև պատերազմը 50 տոկոս «բաժնետոմս» ուներ Հայաստանը, 50 տոկոս «բաժնետոմս»՝ Ադրբեջանը: Պատերազմից հետո դրանք կարող էին ընդհանրապես կորչել Հայաստանի մոտից: Բայց Ռուսաստանն իր հեղինակությունը և ուժն օգտագործեց ու ստիպեց Ալիևին ստորագրել մի փաստաթղթի տակ, որտեղ Արցախը չէր ճանաչվում Ադրբեջանի մաս: Այդ հարցը չփակվեց: «Բաժնետոմսերի» մի փոքր տոկոս նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթով Ռուսաստանը մեզ համար թողեց: Դրանից կառչած մնալով՝ կարող էինք այս փաստաթղթից կառչած պահել նաև Ադրբեջանին: Դրանով ինչ-որ «բաժնետոմսեր» կպահպանեինք, ինչ կատարվեր, հղում էինք անելու նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթի կետերին և այդտեղ ձայնի, ինչ-որ բան փոխելու, քննարկելու իրավունք էինք ունենալու: Մարիա Զախարովային հարցնում են գերիների հետ կապված, արձագանքում է՝ վերադարձեք եռակողմ համաձայնությանը, այնտեղ քննարկենք: Այդ փաստաթուղթը թույլ է տալիս պրոցես սկսել և դրա հիման վրա հասնել մի տեղ: Բայց եթե թուղթ չլինի, ո՞վ է նստելու և առանց թղթի ու պարտավորության քեզ հետ ինչ-որ բան խոսելու: Հայաստանն այդ առումով կորցրել է Հարավային Կովկասում պրոցեսների վրա ազդելու իր «բաժնետոմսերը»: Դրա տեղը մեզ հրամցնում են, որ իբր քանի որ ժողովրդավար պետություն ենք, դա մեր խաղաքարտն է: Թող սահմանի վրա մի մեծ պաստառ կպցնեն, վրան գրեն ժողովրդավարություն, թուրքն էլ տեսնի, վախենա դրանից ու առաջ չգա: Բազմիցս պնդել եմ, որ Հայաստանի քաղաքական դաշտը պետք է միավորվի սրա շուրջ և հանրային մեծ ճնշում գործադրվի, որպեսզի իշխանությունները վերադառնան նոյեմբերի 9-ի ֆորմատին: Բայց գնալով շանսերը փոքրանում են, հիմա ո՞վ է այս թեմային նայում, այն անցել է երրորդական, տասներորդական պլան»,- եզրափակում է Հայկ Այվազյանը:
ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
